कोल्हापुरातील खाणीला मंजुरी नाकारली Mining Banned in Western Ghats by Forest Advisory Committee
पश्चिम घाटातील पर्यावरण-संवेदनशील भागाचे महत्व अधोरेखित करीत वन सल्लागार समितीने (Forest Advisory Committee–FAC) कोल्हापुरातील संरक्षित वनक्षेत्रात हिंडाल्को इंडस्ट्रीज लिमिटेडच्या खाणकाम प्रस्तावास मंजुरी नाकारली आहे. या निर्णयामुळे पश्चिम घाटातील जैवविविधतेची हानी रोखली जाणार आहे
पर्यावरण मंत्रालयाच्या वन सल्लागार समितीने (FAC) सध्या महाराष्ट्रातील कोल्हापूर येथील हिंडाल्को इंडस्ट्रीज लिमिटेडच्या बॉक्साईट खाणीसाठी स्टेज-II किंवा अंतिम मंजुरी नाकारली आहे, कारण ती पश्चिम घाटाच्या पर्यावरण-संवेदनशील क्षेत्रांमध्ये (ESA) येते, असे FAC बैठकीच्या इतिवृत्तात म्हटले आहे.
समितीने असेही नमूद केले की सध्या प्रस्तावासाठी कोणताही वैध खाण भाडेपट्टा अस्तित्वात नाही आणि तो मार्च २०२१ मध्ये घोषित केलेल्या संवर्धन राखीव क्षेत्राचा एक भाग आहे. या वनक्षेत्रात हत्ती, गवा, सांभर, हरण, साळींदर, बिबट्या आणि वाघ आढळतात, असे मंत्रालयाच्या नागपूर येथील प्रादेशिक कार्यालयाने FAC ला सादर केले.
पश्चिम घाटातील सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्प व तिलारी याला जोडणारा भाग जो अत्यंत मोलाचा निसर्गाचा कॉरिडॉर आहे , हा कॉरिडॉर व येथील जैविविधता यांचे रक्षण होणार आहे…. पर्यायाने येथील जल स्तोत्र शाबूत व सुरक्षित राहतील , तर जंगले, वन्यजीव वाचणार आहेत.
रोहन भाटे, मानद वन्यजीव रक्षक
खाण प्रकल्पाला २००९ मध्ये तत्वतः वन मान्यता आणि जानेवारी २०१४ मध्ये केंद्राकडून पर्यावरणीय मंजुरी देण्यात आली. तथापि, कंपनीला वन संसाधनांचे अधिकार प्रमाणपत्र मिळाले नसल्यामुळे, सुमारे १६ हेक्टरच्या वन वळवण्यासाठी अंतिम मंजुरी मिळविण्यात विलंब झाला. कंपनीने अद्याप भाडेपट्ट्यावर कोणतेही खाणकाम सुरू केलेले नाही.
समितीने ३० जुलैच्या बैठकीच्या इतिवृत्तात नमूद केले की त्यांनी या प्रस्तावावर नागपूर येथील वन उपमहासंचालक, प्रादेशिक कार्यालय आणि महाराष्ट्र सरकारचे नोडल अधिकारी यांच्याशी सविस्तर चर्चा आणि विचारविनिमय केला. या टप्प्यावर प्रस्तावावर विचार न करण्याची कारणे म्हणून वन सल्लागार समितीने खाण भाडेपट्टा वैधता, पश्चिम घाटाच्या पर्यावरण-संवेदनशील भागात प्रस्तावित खाणकामावर बंदी आणि संवर्धित राखीव क्षेत्रात खाण भाडेपट्ट्याचे स्थान या मुद्द्यांचा उल्लेख केला.
पश्चिम घाट पर्यावरण दृष्ट्या संवेदनशील असून देखील घाट रस्ते, खाणकाम, अतिक्रमण, यामुळे धोक्यात आला आहे .केंद्रीय वन सल्लागार समितीने खाणकामास मंजुरी नाकारल्याने पश्चिम घाट बचाव कार्यास बळ मिळणार आहे.
रमण कुलकर्णी, सदस्य महाराष्ट्र राज्य वन्यजीव मंडळ
“प्रस्तावातील तथ्ये तपासल्यानंतर, समितीने असे निरीक्षण नोंदवले की भरपाई वनीकरण क्षेत्रात बदल करण्याचा आणि महाराष्ट्र राज्यातील कोल्हापूर जिल्ह्यातील हिंडाल्को इंडस्ट्रीज लिमिटेडच्या नावे मोगलगड खाण भाडेपट्ट्यासाठी राखीव वनजमिनीच्या १६.०० हेक्टर (वास्तविक वळवलेले क्षेत्र ९.०५ हेक्टर आहे) च्या वळवण्यासाठी टप्पा-२/अंतिम मंजुरी देण्याचा प्रस्ताव सध्या विचारात घेता येत नाही,” असे या इतिवृत्तात नमूद केले आहे.
पश्चिम घाट संरक्षणावरील पर्यावरण मंत्रालयाच्या २०२४ च्या मसुद्याच्या अधिसूचनेनुसार, ईएसएमध्ये खाणकाम, उत्खनन आणि वाळू उत्खननावर पूर्ण बंदी असेल आणि अंतिम अधिसूचनेच्या तारखेपासून किंवा खाण भाडेपट्ट्याची मुदत संपल्यानंतर सर्व विद्यमान खाणी टप्प्याटप्प्याने रद्द कराव्या लागतील. महाराष्ट्रात, केंद्राने १७,३४० चौरस किमी क्षेत्र ईएसए म्हणून विभागण्याचा प्रस्ताव मांडला आहे आणि कोल्हापूर जिल्ह्यात २११ गावे ईएसए म्हणून विभागण्याचा प्रस्ताव मांडला आहे.
एफ ए सी चा (FAC) अतिशय महत्त्वाचा निर्णय आहे. हा प्रदेश चंदगड संवर्धन राखीव क्षेत्राचा भाग आहे जिथे आशियाई हत्ती, वाघ, गवा, अस्वल, बिबट्या आणि इतर संवेदनशील प्रजाती आढळतात. या प्रदेशात नवीन धरणे देखील प्रस्तावित आहेत ज्यामुळे महत्त्वाचे वन अधिवास पाण्याखाली जातील आणि कॉरिडॉर अखंडता बिघडेल. हे देखील नाकारले पाहिजे. वाघांच्या प्रजननासाठी हे क्षेत्र अत्यंत महत्त्वाचे आहे
गिरीश पंजाबी, संवर्धन संशोधक, वाईल्ड लाईफ कॉन्सर्वेशन ट्रस्ट
२०२४ मध्ये, केंद्राने गुजरात, महाराष्ट्र, गोवा, कर्नाटक, केरळ आणि तामिळनाडू या राज्यांमधील पश्चिम घाटातील ५६,८२५.७ चौरस किमी क्षेत्र पर्यावरणीयदृष्ट्या संवेदनशील क्षेत्र म्हणून घोषित करणाऱ्या मसुदा अधिसूचनाची सहावी आवृत्ती जारी केली होती.
याबाबतीत हिंडाल्को इंडस्ट्रीज लिमिटेडच्या वतीने अधिकृत अद्याप प्राप्त नाही
Photo Credit: Raman Kulkarni
आपल्या परिसरातील निसर्गविषयक घडामोडी, बातम्या, लेख “निसर्गवार्ता” मध्ये प्रसिद्ध करण्यासाठी कळवा अथवा लिहा : info@nisargaranga.com
निसर्गवार्ता च्या WhatsApp ग्रुप मध्ये आपल्याला वेळोवेळी मिळतील आमचे विविध Updates. इथे क्लिक करून निसर्गवार्ता WhatsApp Group Join करा.
